Türkiye’de Alüminyum Sanayii

Çelikten sonra dünyadaki en çok üretilen metal olan alüminyum, Türkiye’de 1940’lı yıllarda Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) çalışmaları ile keşfedilmiştir. MTA’nın girişimleri ile geç dönemde başlayan Türkiye’de alüminyum sanayii, bugün 4 milyar dolarlık bir Pazar büyüklüğüne ulaştı. 2015 yılında Türkiye, küresel alüminyum pazarında 2,3 milyar dolarlık bir ihracat oranına ulaşarak önemli bir ilerleme kaydetmiştir. Dünya geneline bakıldığında özellikle birincil alüminyum pazarında ülkemiz ithalatçı pozisyonda yer almakta, buna karşın alüminyumun çeşitli sektörlerdeki kullanımı artmaktadır. Peki, Türkiye’de alüminyum macerası nasıl başladı?

Türkiye’de Alüminyum Rezervleri Ne Kadar?

Türkiye alüminyum rezervleri, yazımızın hemen girişinde değindiğimiz gibi MTA’nın 1940’lı yıllarda boksit arama çalışmaları sonucu keşfedilmeye başladı. Dünyada 2010 yılı verilerine göre boksit rezervleri 38 milyar ton olarak açıklandı ve bu rezervlerin yüzde 87’sinin on ülkede yer aldığı bilinmekte. Türkiye’de ise boksit rezervleri MTA verilerine göre 68,91 milyon tondur ve bu rakam, dünya rezervlerinin binde 1,8’ine karşılık gelmektedir.

Türkiye’de Alüminyum Nerelerde Çıkarılır?

Alüminyum doğada serbest halde bulunmaz. Bileşik (oksit) halde bulunan alüminyumun en önemli hammaddesi ise boksittir. Türkiye’de birincil alüminyum üretiminde kullanılan boksit rezervleri MTA verilerine göre 68,91 milyon ton olarak açıklanmış ve bu rezervlerin yerleri şu şekilde sıralanmıştır:

• Seydişehir – Akseki
• Muğla – Milas – Yatağan
• Tufanbeyli – Saimbeyli
• Zonguldak – Kokaksu
• Yalvaç – Şarkikarağaç
• İslahiye – Payas
• Bolkardağı – Mersin
• Alanya

Türkiye’de Alüminyum Fabrikaları

Türkiye’de 8 farklı bölgede alüminyum rezervi bulunsa da cevherden alüminyum elde eden ve madenden son ürüne kadar üretim yapabilen tek entegre tesis Seydişehir’deki Eti Alüminyum A.Ş.’dir. Al tenörünün yüzde 50’den fazla olduğu tespit edilen bu sahalar Etibank tarafından işletilmek üzere 1965’te MTA’dan devir alınmış ve 9 Mayıs 1967’de Tyazprom Export ile imzalanan anlaşma ile Seydişehir’de sıvı alüminyum (birincil) kapasiteli Eti Alüminyum Entegre Tesisleri kurulmuştur.

Eti Alüminyum Entegre Tesisleri yıllık 60 bin ton sıvı alüminyum kapasiteli olarak kurulmuştur. Tesislerdeki ilk alümina 1973 tarihinde, ilk birincil alüminyum ise 1974 tarihinde üretilmiştir. 1979 tarihine kadar ise dökümhane ve haddehane üniteleri işletmeye açılmıştır. 1977 yılında yüzde 100 kapasiteye çıkan ve sürecin devamındaki enerji problemleri nedeniyle yüzde 50 kapasiteye düşürülmüş olan tesis, 1985 yılında tekrar tam kapasite üretimde devam etmiştir. 2005 yılında ise Eti Alüminyum Tesisleri özelleştirme kapsamında Cengiz Holding’e satılmış ve yapılan modernizasyon çalışmaları ile tesis bugün yıllık 82 bin ton kapasiteye ulaşmıştır. Bugün Eti Alüminyum, Türkiye’deki alüminyum ihtiyacının yüzde 10’unu karşılamaktadır.

Türkiye Alüminyum Üretimi Ne Kadar?

Türkiye’de alüminyum üretimi yaklaşık 1 milyon 400 bin ton civarındadır. Alüminyum sektöründe 1.500 firmanın faaliyet gösterdiği ve 6 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşan bu sektörde 30 bin kişinin istihdam edildiği bilinmektedir.  Türkiye’nin cevherden alüminyum elde eden Eti Alüminyum fabrikasında ise üretim kapasitesi şu şekilde paylaşılabilir:

• Boksit İşleme: 500 bin ton/yıl
• Alüminyum Hidroksit (Nemli): 340 bin ton/yıl
• Kuru Alüminyum Hidroksit: 13 bin 600 ton/yıl
• Etifine (Özel Hidrat): 3 bin 600 ton/yıl
• Alüminyum Oksit: 200 bin ton/yıl
• Ham Alüminyum: 105 bin ton/yıl
• Döküm Ürünleri: 150 bin 243 ton/yıl

Türkiye Alüminyum İthalatı Hangi Ülkelerden Yapılıyor?

Türkiye, 2018 yılında 2,55 milyar dolarlık alüminyum ithalatı gerçekleştirdi. Bu rakam, ülkemizi dünyada yedinci sıraya yükseltti. Birincil alüminyum ihtiyacının neredeyse tamamını yurt dışından karşılayan ülkemizin toplam alüminyum ithalatının yaklaşık yüzde 75’i birincil alüminyum ürünlerinden oluşmaktadır.

Türkiye, birincil alüminyum ithalatını yüzde 17,43’lük payla Rusya’dan yapmaktadır. Rusya’nın ardından yüzde 14,98’lik payla Hindistan ve yüzde 8,58’Lik payla Malezya gelir. Avrupa Birliğinden (AB) yapılan alüminyum ithalatı ise yüzde 1 düzeyindedir. Türkiye’de alüminyum sanayii gelişimi sürdükçe Pazar büyümekte ve birincil alüminyumda net ithalatçı olan ülkemizin ihtiyacı da artmaktadır.